تكليف مسلمانان حسينى

طرح موضوع عدالت در خطبه عاشورا

هنگامى كه مى‏نگريم در «خطبه عاشورا»، سخن از عدل مى‏رود و از اين كه عدالت از ميان رفته است،1 مى‏فهميم كه ما نيز بايد با دفاع از «عدالت»، فلسفه عاشورا را زنده نگاه بداريم و با قيام براى اجراى عدالت، از عاشورا دم بزنيم و خود را وارث عاشورا بدانيم.
هنگامى كه مى‏بينيم «حبيب بن مظاهر اسدى» و «سليمان بن صرد خزاعى»، در نامه خود به امام حسين عليه‏السلام از آن امام بزرگ مى‏خواهند تا بيايد و با ظلم‏هاى اقتصادى نيز مبارزه كند و براى غلبه سرمايه‏داران بر جامعه اسلامى و سرنوشت جامعه، چاره‏اى بينديشد،2 خوب درك مى‏كنيم كه تكليف مسلمانان حسينى و مؤمنان عاشورايى چيست و وظيفه مردمى كه خود را ادامه وجود و استمرار تعهد حبيب بن مظاهرها و سليمان بن صردها مى‏دانند (و بايد هم چنين باشد) و ذكر و وردشان «يا ليتنا كنّا معكم» است، يعنى اى عاشوراييان! كاش ما هم با شما بوديم و در راه يارى حسين شهيد مى‏شديم، كدام است؟
... و خوب پى مى‏بريم كه آن خون كه در جام خورشيد ريخته است و فجر و شفق را - سرخ‏فام - بر سراسر آبادى‏ها و زندگى‏ها مى‏تاباند، تجسم كدام آرمان و تبلور كدام فرياد است. اين همه و اين همه، فرياد دفاع از حقيقت و عدالت است كه از حلقوم خونين عاشورا، لحظه به لحظه، چونان تندرهاى ستيغ لرزان، در اعماق زندگى‏ها و ملت‏ها طنين مى‏افكند و رسالت سترگ عاشوراييان را، هر چه با عظمت‏تر، منعكس مى‏سازد... .
آرى، مردمى كه اهميت حياتى و دينى و انسانى عدالت را درك نكنند، جاهلند و مردمى كه عدالت‏خواه نباشند، مرده‏اند و مردمى كه ظلم را منحصر در ظلم سياسى بدانند و از ظلم اقتصادى و معيشتى و فاجعه بزرگ آن - چنان كه بايد - آگاه نباشند، فريب خورده‏اند و جامعه عاشورايى، هرگز اين چنين‏ها نيست و نبايد باشد؛ زيرا كه جامعه خورشيد، جامعه روز است (آگاهى و بيدارى)، نه جامعه شب (جهل و فريب خوردگى).
اين همه احاديث فراوان و گوناگون كه از پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏وآله و ائمه طاهرين عليهم‏السلام درباره «عاشورا» و زنده نگاه داشتن آن رسيده است و آن همه ذكر ثواب و فضيلت براى احياى اين مراسم و حضور در آنها و آن همه زيارت و دعا درباره عاشورا، از جمله براى احياى اين آرمان خورشيدى است كه ياد شد و از اين جاست كه همه امت اسلام مكلفند كه همواره عاشورا را زنده نگاه دارند و همه اقاليم قبله موظفند كه تلألؤ اين حماسه خورشيدى را در طنين پرجلال آيات عدل و قسط، هميشه درخشان و پرتوافشان حفظ كنند و با اين پشتوانه سترگ، از همه ذلت‏ها و تسليم‏ها برهند و به همه خواب‏ها و خمودگى‏ها پشت كنند و به همه عزت‏ها و آزادى‏ها برسند.
مسلمانان جهان، بايد بيدار شوند و پرچم خونين عاشورا را برافرازند و پيوسته حلقه‏هاى اين سلسله الهى را در معبر قرون و اعصار به هم بپيوندند و آيات قرآن را با خون فرزندان قرآن تفسير كنند و عدالت را هدف قرار دهند و لذت‏ها را نپذيرند. مستكبران پيشين مى‏كوشيدند فروغ عاشورا را بپوشانند تا بتوانند با خيال آرام، به ستم و بيداد خويش ادامه دهند. امروز نيز برخى مى‏كوشند تا گستره فروغ عاشورا را محدود سازند؛ ليكن چگونه ممكن است؟
هنگامى كه «گاندى» از درون «شبه قاره» مى‏گويد: «من مبارزه را از شهيدان عاشورا آموختم»3 و شيخ محمد محمد مدنى از دامن «اهرام» مى‏نويسند: «ما بايد از ياد ماه محرم سرمشق بگيريم» و شيخ عبدالله علايلى - يكى از قله‏هاى فرهنگ لبنان - درباره يك شب عاشورا كه در «قاهره» برگزار مى‏گردد، كتاب «سُمّو المعنى فى سمو الذات» را مى‏نگارد و متفكر اصلاح‏طلبى از اعماق «لاهور» فرياد مى‏زند:
آرى، جوانان غيور مسلمان، در هر جاى جهان و از هر دو مذهب اسلامى، سنى و شيعه، خون خود را به حماسه حسينى پيوند زنند و در مشرق عاشورا بايستند و با تلاوت آيات فلق، در الهام خونين نگاره شفق، درفش صلابت مقاومت اعصار را برافرازند و در جولانگاه شرف و آزادگى حضور داشته باشند و با غرق گشتن در زمزمه قرآن و نماز شب عاشورا و مدد جستن از مردانگى و شجاعت روز عاشورا، همواره، فرزندان حسين باشند و عاشورا؛ نه ابزار دست يزيد و ابن زياد؛ حسينى باشند و آزاده؛ نه يزيدى و برده.

عاشورا، منطق حيات و عدل

عاشورا، بايد به نام منطق حيات و عدل، معلم ايمان و حماسه، كلاس آزادگى و شرف، مدرسه اعتقاد و جهاد و آموزش‏گر نماز و قرآن و رمز سلوك روحى صحيح و عرفان الهى مثبت، هميشه و هميشه، تا ظهور نيّر اعظم و وارث كبير عاشورا و برهم زننده همه ظلم‏ها و ستم‏ها، زنده باشد و در سراسر كشورهاى اسلامى، حضور سازنده خويش را حفظ كند و يك ميليارد مسلمان را در خط دفاع از كرامت بزرگ انسان و رسالت سترگ قرآن متحد سازد.
اكنون ملاحظه مى‏كنيد كه محتواى مجالس حسينى بايد چگونه باشد و ذاكران حسينى كيان باشند و مداحان چه كسانى و آيا مى‏شود اين مجالس را به هر گونه اداره كرد و به دست هر كس سپرد و دست هر كس را در اين باره باز گذاشت و انتساب به رسالت امام حسين عليه‏السلام و توليت عاشورا را براى همه - با هر چگونگى - مشاع دانست؟

مهدى عليه‏السلام و عاشورا

در اين مقام - به يقين - يادآورى اين نكته مهم نيز لازم است كه صاحب اصلى، در اين همه رنج و بلا و مصيبت و شهادت و اسارت (از آن چه بر سر پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏وآله آمد؛ در عصر جاهليت عربى تا آن چه بر سر اوصياى پيامبر و خاندان او آمد؛ در عصر طاغوتيت اموى و عباسى) و وارث بزرگ آن همه عظمت و ايثار و حضور و اقدام و حماسه و افتخار و هدايت و تعليم و تزكيه و ارشاد و رشادت و تعهد و رسالت و بيدارى و شهامت و فداكارى در راه اعتلاى كلمه حق و اعلام منشور عدل، براى نجات انسانيت و سعادت انسان و احياى آرمان قرآن؛ آرى، وارث اين همه، حضرت ولى عصر، حجت بن الحسن المهدى عليه‏السلام است و چون چنين است، بسيار ضرورت دارد كه در اين مجالس، همواره توجه‏ها معطوف به ساحت پاك آن شريك قرآن و ركن ايمان و حجت زمان و اسوه انسان و راز قبله و سِرّ غدير و خون‏خواه عاشورا باشد و نهايت مرتبه ادب رعايت گردد و رضاى خاطر ايشان - كه مقدمه رضاى خداى متعال است - منظور باشد و طلب شود.
روشن است كه يكى از عوامل عمده كسب رضاى آن امام، غنى بودن محتواى اين مجلس‏ها و منبرهاست؛ از حيث تبيين اهداف الهى دين و آگاه‏سازى مردم از حقايق معارف و تعاليم صديقين، در جهت دعوت به نشر ايمان و اقامه عدل و اجراى قسط، به منظور جامعه «توحيد و عدل» و زمينه‏سازى براى احياى دين خدا و آمادگى براى ظهور كلى آن نجات دهنده نهايى انسان و زنده كننده راستين قرآن و برپا دارنده «عدل فراگير» در جهان.
در اين جا خوب است به اين موضوع هم اشاره‏اى بكنيم كه يكى از راه‏هاى مهم غنى ساختن محتواى مجالس ياد شده از نظر تربيت و سازندگى، اين است كه (به جز خطبه‏هاى عاشورا و سخنان امام حسين عليه‏السلام در مسير كربلا)، مضامين آموزشى و سازنده زيارت‏ها و دعاهاى زيارت را، پس از درك عميق مفاهيم و مقاصد آنها، به صورتى درست و با بيانى مناسب، به مردم بياموزند. اين دو منبع ياد شده، از مهم‏ترين منابع شناخت و آگاهى و معرفت و سلوك و تربيت و حماسه و اقدام است كه همواره مغفول مانده است و بهره‏اى كه بايد از آنها گرفته شود، گرفته نشده است.

پى‏نوشت:

1. مقتل معبر «ابصارالعين»، از علامه شيخ محمد سماوى عراقى، ابصارالعين، ص 7 و 11.
2. مجلسى، بحارالانوار، ج 44، ص 333.
3. مجله الغرى، ربيع الاول، 1381ق، چاپ نجف